İki İmparatorluk Bir Eyalet Osmanlı Mısır'ında İngiliz İdaresi (1882-1923)
19. yüzyılda Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın valiliği döneminde Mısır,
Osmanlı Devleti idari sistemi içinde imtiyazlı bir statü elde etti. Mısır’ın
imtiyazları zaman içinde fermanlarla daha da genişletildi. Özellikle Hidiv
İsmail Paşa döneminde bu imtiyazlar Mısır’ın geleceğinde önemli rol
oynayacak gelişmeleri de beraberinde getirdi. Sömürgecilik yarışının
hızlanmaya başladığı dönemde Mısır, doğu-batı ticaret rotası üzerindeki
konumu, Doğu Akdeniz’de üs olabilecek limanları, pamuk mahsulü ve
kazançlı imtiyazları ile özellikle İngiltere ve Fransa için dikkat çekici bir
bölge haline geldi. Mısır’a dair Avrupalı ilgisi Hidiv İsmail Paşa’nın 16 yıllık
idaresi döneminde alınan dış borçlar ve modernleşme uğruna yapılan aşırı
harcamalar ile daha da derinleşti.
1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı ve 1878 Berlin Konferansı, Osmanlı
idarecilerinin dikkatini imparatorluğun muhafazasına yoğunlaştırdığı bir anda
Avrupalı güçleri de çıkarları yönünde hareket etmeye yönlendirdi. İngiltere
özelinde Süveyş Kanalı’nın açılmasından sonra Mısır, imparatorluk ticaret
rotasında hayatî bir konuma yerleşmişti. Bu nedenle 1876’da malî olarak iflas
eden Mısır’da yaşanan milliyetçi gelişmeler göz ardı edilemezdi.
Bu çalışmada Mısır’ın Temmuz 1882’de İngiltere tarafından “geçici” işgalinin
zamanla kalıcılığa evrilmesi, Mısır’da İngiliz dolaylı yönetiminin tesisi, Şubat
1922’de Mısır’ın tek taraflı bağımsızlığı ile Lozan Antlaşması’yla birlikte
Mısır’daki Türk hakimiyetinin sonlandırılması etraflıca ele alınmıştır. Başka
bir ifade ile Osmanlı Devleti’nin son döneminde Afrika kıtasındaki varlığının
derin ve kapsamlı olduğu tek yer olan Mısır’da Osmanlı Devleti’nin yaklaşık
dört asırlık hâkimiyetinin 40 yılı aşkın devam eden “geçici” İngiliz işgal
dönemiyle sona ermesi bu kitabın ana konusunu teşkil etmektedir.
19. yüzyılda Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın valiliği döneminde Mısır,
Osmanlı Devleti idari sistemi içinde imtiyazlı bir statü elde etti. Mısır’ın
imtiyazları zaman içinde fermanlarla daha da genişletildi. Özellikle Hidiv
İsmail Paşa döneminde bu imtiyazlar Mısır’ın geleceğinde önemli rol
oynayacak gelişmeleri de beraberinde getirdi. Sömürgecilik yarışının
hızlanmaya başladığı dönemde Mısır, doğu-batı ticaret rotası üzerindeki
konumu, Doğu Akdeniz’de üs olabilecek limanları, pamuk mahsulü ve
kazançlı imtiyazları ile özellikle İngiltere ve Fransa için dikkat çekici bir
bölge haline geldi. Mısır’a dair Avrupalı ilgisi Hidiv İsmail Paşa’nın 16 yıllık
idaresi döneminde alınan dış borçlar ve modernleşme uğruna yapılan aşırı
harcamalar ile daha da derinleşti.
1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı ve 1878 Berlin Konferansı, Osmanlı
idarecilerinin dikkatini imparatorluğun muhafazasına yoğunlaştırdığı bir anda
Avrupalı güçleri de çıkarları yönünde hareket etmeye yönlendirdi. İngiltere
özelinde Süveyş Kanalı’nın açılmasından sonra Mısır, imparatorluk ticaret
rotasında hayatî bir konuma yerleşmişti. Bu nedenle 1876’da malî olarak iflas
eden Mısır’da yaşanan milliyetçi gelişmeler göz ardı edilemezdi.
Bu çalışmada Mısır’ın Temmuz 1882’de İngiltere tarafından “geçici” işgalinin
zamanla kalıcılığa evrilmesi, Mısır’da İngiliz dolaylı yönetiminin tesisi, Şubat
1922’de Mısır’ın tek taraflı bağımsızlığı ile Lozan Antlaşması’yla birlikte
Mısır’daki Türk hakimiyetinin sonlandırılması etraflıca ele alınmıştır. Başka
bir ifade ile Osmanlı Devleti’nin son döneminde Afrika kıtasındaki varlığının
derin ve kapsamlı olduğu tek yer olan Mısır’da Osmanlı Devleti’nin yaklaşık
dört asırlık hâkimiyetinin 40 yılı aşkın devam eden “geçici” İngiliz işgal
dönemiyle sona ermesi bu kitabın ana konusunu teşkil etmektedir.
